دیدگاههای مختلف در مورد دخالت دولت در عرصه ی اقتصاد

دیدگاههای مختلف در مورد دخالت دولت در عرصه ی اقتصاد: در قرن پانزدهم و شانزدهم میلادی مرکانتیلیست ها یا « سوداگران » در اروپا به طرفداری از مداخله ی فعالانه ی دولت در اقتصاد پرداختند. در آن ایام، دولت های اروپایی به فکر تجهیز و تقویت خویش بودند و به همین دلیل، همواره احتمال بروز جنگ وجود داشت. بنابراین، دولت ها با وضع محدودیت های سخت، سعی در تحکیم مبانی اقتصاد خویش داشتند. با گسترش و حاکمیت مکتب مرکانتیلیسم، دولت های اروپایی به منظور کنترل اقتصاد و نظارت همه جانبه بر فعالیت های اقتصادی به وضع مقررات و قوانین خاصی اقدام کردند. این قوانین که محدودیت های بسیاری برای فعالان بخش خصوصی در عرصه ی اقتصاد ایجاد می کرد، سالیان دراز در این کشورها حاکم بود و فعالیت های اقتصادی را تحت تأثیر قرار می داد. تا اینکه دوران انقلاب صنعتی فرا رسید و طبقه ی سرمایه داران نوخاسته قدم به میدان گذاشتند.

از آنجا که تولید و مبادلات پرسود یکی از مهم ترین اهداف این طبقه بود، آنها این قوانین و مقررات محدود کننده را سد راه خویش یافتند. آدام اسمیت، بنیانگذار مکتب کلاسیک، در سال 1776 با انتشار کتابی با عنوان « تحقیق درباره ی ماهیت و علل ثروت ملل » نظام کنترل دولتی را به شدت مورد حمله قرار داد و اعلام کرد که دولت باید از مداخله در اقتصاد دست بردارد تا اقتصاد در شرایط آزاد با پیمودن مسیر رشد و تکامل به پیش رود. از آن زمان به بعد، بسیاری از متفکران در مورد مزایای اقتصاد آزاد و بدون مداخله ی دولت اظهار نظر کردند.

رونق مکتب کلاسیک و مقبولیت آن، باعث شد که دولت های اروپایی به مرور زمان قوانین محدود کننده ی به جا مانده از دوران حاکمیت مرکانتیلیسم را کنار بگذارند و به سیتم اقتصاد کلاسیک – که بر اقتصاد آزاد و حذف دخالت دولت در اقتصاد تأکید داشت – روی بیاورند.

در نتیجه ی این اقبال عمومی به مکتب کلاسیک، دولت ها از مداخله در اقتصاد بازداشته شدند. لیکن اقتصاد آزاد هم جوامع صنعتی را با مشکلاتی مواجه ساخت و سرانجام، بحران رکودی معروف 1929 این گونه جوامع را دربرگرفت. مینارد کینز در سال 1936 میلادب در کتابی با عنوان « نظریه ی عمومی اشتغال، بهره و پول [1] » خواستار شکل جدیدی از مداخله ی دولت در اقتصاد شد.

با قلم

پروفسور دکتر محرم سعیدی

---